Bài viết được đăng tải trên Báo điện tử Dân Việt. Quý khán giả có thể truy cập bài báo gốc tại đường link này
Đạo diễn ‘Đêm tối rực rỡ’ hóa thân Chí Phèo, thoại giọng Bắc gây bất ngờ cho khán giả TP.HCM. Là người Mỹ nhưng sống ở Việt Nam hơn 20 năm, Aaron Toronto đã dành thời gian tìm hiểu văn hóa, ngôn ngữ để có thể tạo nên một phiên bản “Chí Phèo ngoại quốc” đặc biệt.
Tối 25/3, tại Sân khấu Trường Múa TP.HCM, vở kịch truyền thanh “Chí Phèo” do đạo diễn Vũ Phúc Ân dàn dựng đã có buổi công diễn đầu tiên.
Vở diễn không chỉ tái hiện tác phẩm kinh điển của nhà văn Nam Cao bằng hình thức kịch truyền thanh độc đáo, còn mang đến góc nhìn mới mẻ thông qua sự kết hợp giữa nghệ thuật diễn xuất bằng giọng nói và hiệu ứng âm thanh sống động.
Làm sống lại thể loại kịch truyền thanh
“Chí Phèo” của Vũ Phúc Ân đặc biệt khi được truyền tải thông qua giọng nói, hiệu ứng âm thanh trực tiếp ngay trên sân khấu. Thay vì sử dụng đạo cụ làm bối cảnh, nhóm sản xuất “Loc Koc Leng Keng” sử dụng đạo cụ tạo ra âm thanh làm phương tiện chủ đạo để kể chuyện, giúp khán giả tự do tưởng tượng không gian và nhân vật trong trí óc của mình.
“Hình ảnh có thể dễ dàng tác động đến nhận thức, trong khi âm thanh kích thích trí tưởng tượng mạnh mẽ hơn, mang đến cho khán giả không gian cảm nhận riêng về câu chuyện”, đạo diễn chia sẻ.
Không chỉ tập trung vào giọng nói và hiệu ứng âm thanh, vở kịch còn kết hợp với các nhạc cụ truyền thống như sáo, đàn tranh, trống cái, trống đế, hát chèo, đồng dao… để tạo dựng bối cảnh làng quê Bắc bộ xưa. Đây không chỉ là một cách làm mới nghệ thuật truyền thanh, còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị âm nhạc dân gian Việt Nam.
Việc xây dựng một tác phẩm chỉ dựa trên âm thanh đặt ra nhiều thách thức cho ê-kíp. Theo đạo diễn, ngay từ giai đoạn hình thành, nhóm đã phải hình dung mọi thứ trong đầu mà không có yếu tố thị giác hỗ trợ. Quá trình tập luyện diễn ra từ tháng 10/2024, kéo dài suốt nhiều tháng trước khi đi đến buổi công diễn.
Mọi âm thanh trong vở diễn đều được tạo ra trực tiếp, từ bước chân, tiếng gió, đến tiếng chén bát va vào nhau. Để làm được điều này, cả nhóm phải thống nhất một không gian chung, cùng cảm nhận mình đang tồn tại trong thế giới của “Chí Phèo”.
Aaron Toronto – phiên bản “Chí Phèo” đặc biệt
Điểm đặc biệt của vở diễn lần này là việc đạo diễn, nhà sản xuất người Mỹ Aaron Toronto đảm nhận vai Chí Phèo. Ban đầu, vai diễn này được giao cho Hoàng Luân, một diễn viên trẻ người Việt, nhưng sau lần diễn thử phiên bản đầu tiên, diễn viên này trúng nghĩa vụ quân sự. Trước sự thay đổi đột ngột, đạo diễn Vũ Phúc Ân cùng ekip của mình quyết định tìm kiếm một hướng đi mới. Thay vì một diễn viên Việt Nam khác, quyết định chọn một “Chí Phèo ngoại quốc” được đưa ra để khán giả có thể hoàn toàn tập trung vào âm thanh thay vì hình ảnh.
Ban đầu, Aaron Toronto tưởng rằng mình được nhờ tìm người đóng vai Chí Phèo, nhưng khi biết được chính mình sẽ đảm nhận vai diễn này, anh rất bất ngờ. Sau những trao đổi sâu sắc với đạo diễn, Toronto đồng ý tham gia vì thấy được sự đồng điệu trong cách tiếp cận nghệ thuật.
Là người Mỹ nhưng sống ở Việt Nam hơn 20 năm, Aaron Toronto đã dành thời gian tìm hiểu văn hóa, ngôn ngữ để có thể hóa thân thành nhân vật một cách chân thực. Khó khăn lớn nhất với anh là phải nói giọng Bắc, sử dụng nhiều từ cổ và phương ngữ đặc trưng trong tác phẩm ra đời từ thập niên 1940.
Đạo diễn Vũ Phúc Ân cho biết Toronto có tửu lượng rất tốt. Để trải nghiệm cảm giác say khướt, anh đã uống hết cả chai rượu nút lá chuối. Sáng hôm sau, anh tỉnh dậy trong trạng thái mơ màng, đầu óc quay cuồng, cơ thể rã rời – giống như Chí Phèo sau cơn say, khi được Thị Nở cho ăn bát cháo hành.
“Vai trò của nghệ sĩ là biết thông cảm. Vở kịch Chí Phèo hấp dẫn tôi nhờ tính nhân văn, dạy con người biết thấu hiểu. Đừng chỉ nhìn ngoại hình để đánh giá một con người, hãy nhìn sâu vào bên trong,” Aaron Toronto chia sẻ.
Dàn nghệ sĩ gạo cội gắn kết với thế hệ trẻ
NSƯT Phạm Huy Thục, đảm nhận vai Bá Kiến cho biết, khi mới nhận lời tham gia kịch truyền thanh, ông nghĩ đơn giản rằng chỉ cần cầm kịch bản đọc và thu âm là xong. Nhưng quá trình tập luyện lại cho ông thấy đây là một thử thách lớn.
“Không có hình ảnh hỗ trợ, tất cả cảm xúc, tình huống, xung đột phải truyền tải bằng giọng nói, từng câu, từng chữ. Điều này đòi hỏi diễn viên phải tập trung và dày công luyện tập”, ông nói.
Bên cạnh đó, ông cũng dành sự nể phục cho đạo diễn Vũ Phúc Ân, người không chỉ viết kịch bản mà còn trực tiếp thiết kế hệ thống âm thanh và tiếng động. Ông cũng ngưỡng mộ Aaron Toronto vì khả năng hóa thân xuất sắc vào nhân vật. Ngoài ra, các nghệ sĩ Cẩm Linh – vai bà dì, diễn viên trẻ Hồng Vân – vai Thị Nở và Quốc Việt – vai Lý Cường, cũng thể hiện tròn trịa vai của mình.
NSƯT – Đạo diễn Nguyễn Tường Phương nhận xét: “Kịch truyền thanh không phải là loại hình mới. Nhưng vở Chí Phèo hôm nay đã làm sống lại thể loại kịch ấy, và sự sống lại ấy đã làm tôi rung động.”
Xem Chí Phèo, ông được gợi lại ký ức tuổi thơ nghe kịch qua radio, nhấn mạnh rằng nghệ thuật này từng rất sống động trước khi truyền hình ra đời. NSƯT ghi nhận sự nỗ lực của đạo diễn và diễn viên khi tái hiện thể loại này, dù chỉ sử dụng ngôn ngữ nói. Ông cũng bày tỏ sự trân trọng đối với Aaron Toronto vì đã nghiên cứu văn hóa Việt Nam và thể hiện vai Chí Phèo một cách nhập tâm, đầy xúc động.